جراحی هیدروسفالی چیست؟ هیدروسفالی به معنای تجمع مایع مغزی-نخاعی در مغز است. اکثر بیمارانی که به هیدروسفالی مبتلا هستند، نیاز به جراحی برای قرار دادن شانت دارند. شانت مایع اضافی را به ناحیه ای در بدن هدایت می کند که می تواند به طور ایمن دوباره جذب شود. در داخل جمجمه شبکه ای از چهار بطن وجود دارد که با گذرگاه های باریکی به هم متصل شده اند. از طریق این شبکه که سیستم بطنی نامیده می شود، مایع شفافی به نام مایع مغزی نخاعی (CSF) جریان می یابد تا از مغز محافظت کند.
مایع مغزی نخاعی در شبکه ی مشیمیه ای بطن های (ونتریکول های) مغزی تولید می شود و به طور مداوم از طریق سیستم بطنی و اطراف مغز و نخاع برای رساندن مواد مغذی و جمع آوری مواد زائد گردش می کند. سپس CSF به سمت حفره های کوچک جمجمه جریان می یابد که می تواند توسط جریان خون جذب شود.
دکتر خلیل میرزامحمدی متخصص جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات هستند. ایشان با داشتن بورد تخصصی جراحی انواع جراحی های این حوزه مانند جراحی های اندوسکوپیک مغز، ستون فقرات و جراحی هیدروسفالی را با جدیدترین متدهای روز انجام می دهند. در صورت نیاز می توانید برای گرفتن وقت مشاوره از دکتر با شماره تماس ۲۴ ساعته ۲۲۶۰۵۹۶۴-۰۲۱ در ارتباط باشید. همچنین با افرادی که در فرم زیر اطلاعات نام و شماره تماس خود را درج می کنند در اسرع وقت تماس گرفته می شود.
هیدروسفالی چیست؟
هنگامی که روند چرخش مایع مغزی نخاعی مختل شود، در مغز تجمع می کند. از آنجایی که جمجمه سفت است و نمی تواند تجمع مایعات را تحمل کند، فشار داخل جمجمه افزایش می یابد به این عارضه هیدروسفالی گفته می شود. اگر هیدروسفالی درمان نشود، می تواند به بافت مغز آسیب برساند و زندگی شخص را تهدید کند. بنابراین برای درمان شاید نیاز باشد که بیمار تحت جراحی هیدروسفالی قرار گیرد.
انواع هیدروسفالی
مشکلات مختلف ممکن است باعث ایجاد هیدروسفالی شود. دسته بندی هیدروسفالی های مختلف به شرح زیر است:
هیدروسفالی ارتباطی
زمانی اتفاق می افتد که جریان مایع مغزی نخاعی بدون مانع از طریق سیستم بطنی جریان می یابد اما به درستی در جریان خون جذب نمی شود.
هیدروسفالی غیر ارتباطی یا انسدادی
جریان مایع مغزی نخاعی از طریق سیستم بطنی، اغلب توسط کیست مغزی یا تومور مغزی مسدود می شود.
هیدروسفالی اکس واکو
معمولاً در بزرگسالی رخ می دهد. این عارضه نتیجه یک بیماری است که باعث از بین رفتن بافت مغز و در نتیجه افزایش اندازه بطن می شود. علل احتمالی هیدروسفالی اکس واکو عبارتند از آسیب مغزی، بیماری آلزایمر یا سکته مغزی.
پزشکان، در میان موارد هیدروسفالی، بر اساس زمان ایجاد آن تمایز قائل می شوند. در ادامه انواع مختلف هیدروسفالی بر حسب سن بیمار دسته بندی شده است:
هیدروسفالی مادرزادی
هیدروسفالی مادرزادی در بدو تولد در نتیجه ناهنجاری های ژنتیکی یا رویدادهایی در طول رشد جنین رخ می دهد.
هیدروسفالی در بزرگسالان
هیدروسفالی اکتسابی ناشی از بیماری یا شرایط دیگری مانند ضربه به سر، تومور مغزی یا کیست مغزی است.
علائم کلی این بیماری
علائم هیدروسفالی به سن فرد و نوع هیدروسفالی بستگی دارد. ماکروسفالی یکی از علائم رایج هیدروسفالی در میان نوزادان و کودکان خردسال است. کودکان و بزرگسالان ممکن است قبل از جراحی هیدروسفالی علائم زیر را تجربه کنند:
- حالت تهوع
- استفراغ
- سردرد
- بی حالی
- اختلالات بینایی، مانند دوبینی یا تاری دید
- ضعف در تعادل
- راه رفتن غیر طبیعی
- از دست دادن حافظه
- تغییرات در شخصیت
علائم هیدروسفالی در نوزادان
علائم رایج برای نوزادان عبارتند از:
- استفراغ
- کم غذایی
- خواب آلودگی غیر معمول
- کج خلقی
- ضعف و اسپاسم پیشرونده
تشخیص جراحی هیدروسفالی
معمولا معاینه برای شناسایی هرگونه تغییر در عملکرد مغز و وضعیت ذهنی انجام می شود. این معاینه شامل ارزیابی عملکرد حرکتی، حرکات چشم، بلع، شنوایی، حس بویایی، تعادل و هماهنگی است.
اگر شخص مشکوک به یک بیماری عصبی باشد، ممکن است انجام آزمایش و تصویربرداری به منظور تشخیص دقیق تر تجویز شود. همچنین این آزمایش ها میتوانند ناهنجاری های مغزی مانند تومور مغزی یا کیست مغزی را در صورت وجود، شناسایی کنند تا پزشک بتواند برای جراحی هیدروسفالی تصمیم بگیرند. تصویربرداری برای بیماران در سنین خاص مناسب هستند:
- سونوگرافی برای نوزادان استفاده می شود.
- اشعه ایکس برای نوزادان یا کودکان قابل استفاده است.
- سی تی اسکن را می توان برای کودکان و بزرگسالان استفاده کرد.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) روشی است که بیشتر برای کودکان و بزرگسالان انتخاب می شود این روش می تواند جزئیات بیشتری را نشان دهد.
عوارض هیدروسفالی
هیدروسفالی زمانی رخ می دهد که تعادل چرخه مایع مغزی نخاعی (CSF) مختل شود. هیدروسفالی معمولاً نتیجه یک بیماری است، که می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تومور مغزی یا کیست
- ناهنجاری های مادرزادی، مانند ناهنجاری آرنولد کیاری و سندرم دندی واکر
- ضربه به سر، از جمله خونریزی داخل مغزی و هماتوم داخل جمجمه
- عفونت سیستم عصبی مرکزی، مانند مننژیت
- تنگی قنات مغزی یا مجرای مغزی
فراموش نکنید که هیدروسفالی ممکن است در هر سنی رخ دهد و بیمار نیاز به جراحی هیدروسفالی داشته باشد. بنابراین برای درمان حتما به بهترین جراح مغز و اعصاب مراجعه کنید.
روش های جراحی هیدروسفالی
اغلب هیدروسفالی یک وضعیت ثانویه است و بنابراین هنگامی که بیماری یا بیماری اولیه درمان شد، هیدروسفالی نیز از بین می رود. به عنوان مثال، تومورهای مغزی می توانند جریان مایع مغزی نخاعی (CSF) را مسدود کرده و باعث هیدروسفالی شوند. هنگامی که تومور مغزی با جراحی برداشته شد، CSF می تواند به طور طبیعی جریان یابد و هیدروسفالی از بین می رود.
با این حال، اگر هیدروسفالی پس از درمان بیماری اولیه برطرف نشد، معمولاً به درمان جراحی برای خود هیدروسفالی نیاز است. اغلب بیماران تحت عمل جراحی شانت بطنی قرار می گیرند. برخی از بیماران ممکن است به جراحی ونتریکولوستومی اندوسکوپیک بطن سوم و یا کوتریزاسیون شبکه کوروئید باشند.
جراحی شانت بطنی برای درمان هیدروسفالی
اگر علائم بیمار با تخلیه مایع نخاعی بهبود یابد، جراحی شانت که معمولاً بی خطر است، برای درمان هیدروسفالی توصیه می شود. هدف از قرار دادن شانت، منحرف کردن CSF به ناحیه ای از بدن است که می تواند جذب شود، مانند حفره صفاقی یا سیاهرگ بالای قلب. شانت یک لوله نرم است که قطر آن کمی بیش از ۲ میلی متر است و مواد مصنوعی که از آن ساخته شده است به طور کلی توسط بدن انسان به خوبی تحمل می شود. شانت در داخل جمجمه یا زیر پوست قرار داده می شود. هیچ قسمتی از شانت در خارج از بدن قابل مشاهده نیست.
جراحی ونتریکولوستومی اندوسکوپیک بطن سوم هیدروسفالی
در برخی موارد هیدروسفالی غیر ارتباطی، انسداد را می توان با استفاده از جراحی آندوسکوپیک دور زد. در این نوع جراحی یک سوراخ کوچک در کف بطن سوم ایجاد می شود که به مایع مغزی نخاعی اجازه می دهد تا از مغز خارج شود. در صورت موفقیت آمیز بودن، این نوع جراحی، هیدروسفالی را بدون نیاز به قرار دادن شانت درمان می کند.
جراحی کوتریزاسیون شبکه کوروئید برای درمان هیدروسفالی
برای برخی از نوزادان، جراحی ونتریکولوستومی اندوسکوپیک بطن سوم را می توان با افزودن کوتریزاسیون شبکه کوروئید انجام داد. پس از این روش، شبکه کوروئید CSF کمتری تولید می کند.
سخن آخر
در این مقاله سعی شد که به طور خلاصه درباره هیدروسفالی و جراحی آن صحبت و سوال های مختلفی که برای افراد در این باره ایجاد می شوند به زبان ساده پاسخ داده شوند. انواع مختلفی جراحی برای درمان هیدروسفالی وجود دارد. این بیماری یک عارضه فوق العاده تخصصی است و باید حتما تحت نظر یک متخصص مغز و اعصاب خوب بررسی و درمان آن شروع شود. علاقه مندان می توانند برای کسب اطلاعات بیشتر در حوزه مغز و اعصاب به صفحه اینستاگرام یا کانال آپارات دکتر میرزامحمدی مراجعه کنند.
همچنین افرادی که دوست دارند سوالی درباره جراحی های هیدروسفالی مطرح و یا تجربه خود را در این موضوع به اشتراک بگذارند می توانند با درج دیدگاه در کادر زیر با دیگران تبادل نظر کنند.
